Komentimi i kaptinës “El-Felek”

Komentimi i kaptinës “El-Felek”

قُلْ أَعُوذُ بِرَبِّ الْفَلَق. مِنْ شَرِّ مَا خَلَقَ. وَمِنْ شَرِّ غَاسِقٍ إِذَا وَقَبَ.

 وَمِنْ شَرِّ النَّفَّاثَاتِ فِي الْعُقَدِ. وَمِنْ شَرِّ حَاسِدٍ إِذَا حَسَدَ

1. “Thuaj: I mbështetem Zotit të agimit!

2. Prej dëmit të asaj që Ai krijoi,

3. dhe prej dëmit të natës kur ajo ngryset,

4. dhe prej dëmit të atyre që fryjnë (fjalë të magjisë) në nyja (të lidhura),

5. dhe prej dëmit të smirëkeqit kur sipas smirës vepron.”

                                                                        (El-Felek, 1-5)

Kaptina “El-Felek” është kaptinë mekase, e zbritur pas sures “El-Fil” dhe para sures “En-Nas”. Ka gjithsej 5 ajete, 20 fjalë dhe 74 shkronja.[1]  Në radhitjen e Mus’hafit mban numrin 113, kurse në atë të zbritjes është e 20-ta.[2]

Në mesin e dijetarëve ka mospajtime nëse kjo sure është mekase apo medinase. Hasen el Basriu, Atau dhe Ikrimja janë të mendimit se kjo sure është mekase.[3] Ky zaten është mendimi edhe i shumicës së dijetarëve. Një mendim të tillë e përkrahin edhe komentatorët e mëdhenj të tefsirit, si Ibn Xherir et Taberiu, Muhamed Abduhu, Muhamed Reshid Ridaja, Sejjid Kutbi, Muhamed Ali Sabuni etj.

Në anën tjetër, Ibn Abbasi në njërin prej mendimeve të tij dhe Katadeja[4]  dhe një grup po ashtu i konsiderueshëm i dijetarëve, përfshirë këtu edhe Ibn Merduvijen, Fahru Rraziun, Ibn Kethirin, Ebu Bekr el Xhezairiun etj., mendojnë se kjo sure është medinase.

Emërtimi i kësaj kaptine

Kjo kaptinë njihet me emërtimin “El-Felek”, që do të thotë “kaptina e agimit”, sepse ajeti i parë i kësaj sureje fillon me fjalët: “Thuaj: I mbështetem Zotit të agimit!”.

Imam Sujutiu ka numëruar edhe dy emra të tjerë të kësaj sureje: “El-Muavvidhetejn” dhe “El-Mushakshiketan”[5], me të cilat emërtime njihet së bashku me suren pasuese “En-Nas” Me të njëjtat emërtime i ka quajtur edhe Imam Sehaviu.[6]

Imam Buhariu këtë sure e ka quajtur: “Suretu Kul eudhu bi rabbil felek”.

Imam Kurtubiu këtë sure së bashku me atë “En-Nas”, e ka quajur “El-Mukashkishetani”.[7] Me të njëjtin emërtim e kanë quajtur edhe Zemahsheriu dhe El Alusi.[8]

Vlera e kësaj kaptine

Për vlerën e madhe të kësaj kaptine dhe të asaj “En-Nas”, që ndryshe quhen edhe “El-Muavvidhetejn”, ka dhënë shenjë edhe i Dërguari i Allahut s.a.v.s., në shumë hadithe, të cilat janë shënuar pothuaj në të gjitha koleksionet e mëdha të Hadithit.

Ja disa prej këtyre transmetimeve:

– Transmetojnë Muslimi në Sahihun e tij si dhe Ahmedi, Tirmidhiu e Nesaiu nga Ukbe bin Amir el Xhuhenij të ketë thënë: “Më ka thënë i Dërguari i Allahut: “A nuk di se si ajetet që më kanë zbritur sonte (në këtë natë), kurrë nuk kanë zbritur të tilla më parë: “(Kul eudhu bi rabbil felek) dhe (Kul eudhu bi rabbi-n-nas).”[9]

– Transmetojnë Ahmedi, Ebu Davudi, Tirmidhiu dhe Nesaiu nga Ukbe bin Amiri të ketë thënë: ”Më ka urdhëruar i Dërguari i Allahut s.a.v.s., që t’i këndoj dy “muavvidhetejnët” pas çdo namazi”.[10]

-Transmeton Nesaiu nga Ebu Abdullah bin Aish el Xhuhenij të ketë thënë: “Më ka thënë i Dërguari i Allahut: “O Ibn Aish! A të tregoj për lutjet më të mira (më të vlefshme), me të cilat kërkohet mbrojtje tek Allahu?” Po, si jo, o i Dërguar i Zotit, ia ktheva unë. Atëherë më tha: “Lexoji këto dy sure: (Kul eudhu bi rabbil felek…) dhe (Kul eudhu bi rabbi-n-nas…).”[11]

– Transmeton Nesaiu nga Xhabiri r.a. të ketë thënë: “I Dërguari i Allahut njëherë më tha: “Xhabir, thuaj (lexo)!” e unë e pyeta: Ç’duhet të them (të lexoj)? Ai u përgjigj: “Thuaj: (Kul eudhu bi rabbil felek…) dhe (Kul eudhu bi rabbi-n-nas…)”. Unë i lexova ato, e ai (i Dërguari a.s.) tha: “Lexoji ato, sepse kurrë nuk do të lexosh diçka të barabartë me to”. [12]

– Në një hadith të përcjellë nga Ukbe ibn Amir El-Xhuhenij të ketë thënë:: “Më ka thënë i Dërguari i Allahut: “O Ukbe ibn Amir, a t’i mësoj tri sure, sikur të cilat nuk kanë zbritur as në Tevrat, as në Zebur, as në Inxhil e as në Furkan (Kur’an)?Mos të të kalojë asnjë natë pa i lexuar ato: (Kul huvallahu ehad…), (Kul eudhu bi rabbil felek…) dhe (Kul eudhu bi rabbi-n-nas…).”Pastaj Ukbeja thotë: Sa herë që ka ardhur nata i kam lexuar ato, dhe kurrë nuk do t’i lë pa i lexuar, sepse për to më ka urdhëruar i Dërguari i Allahut s.a.v.s.[13]

– Transmeton Buhariu nga Aishja r.a. të ketë thënë: “Çdoherë që i Dërguari a.s. binte për të fjetur, mblidhte shuplakat e tij, u frynte atyre dhe lexonte: ‘(Kul huvallahu ehad…), (Kul eudhu bi rabbil felek) dhe (Kul eudhu bi rabbi-n-nas)’, pastaj me shuplaka prekte trupin a tij aq sa arrinte, duke filluar prej kokës dhe fytyrës së tij. Këtë veprim e përsëriste tri herë radhazi.”[14]

– Transmetohet nga Abdullah ibn Hubejb el-Ensariu të ketë thënë: Na zuri një rigë e hollë shiu dhe u errësua, ndërkohë që ne pritnim të Dërguarin e Allahut të na falte namazin…. Pasi që i Dërguari a.s. doli të falej me ne, më tha: “Thuaj!” Çfarë të them o i Dërguar i Allahut- i thashë unë,  e ai më tha sërish:” Thuaj: “Kul huvallahu ehad”, dy “muavvidhetejnët”, sa herë që të ngrysesh (të biesh për të fjetur) dhe sa herë që të gdhihesh (zgjohesh) nga tri herë, dhe ato do t të mjaftojnë për çdo gjë”.[15]

Të njëjtin hadith e transmeton Nesaiu edhe nga Ukbe ibn Amir el Xhuhenij, me shtesën në fund të fjalëve të Resulullahut s.a.v.s: “Askush nuk ka kërkuar mbrojtje prej Allahut me diçka të ngjashme sikurse këto (sure)”[16]

– Transmetohet nga Ukbe in Amir el-Xhuhenij se ai e kishte pyetur Resulullahun s.a.v.s. për “muavvidhetejnët” dhe thotë se i dërguari i Allahut i kishte kënduar këto dy sure në namazin (farzin) e sabahut.[17]

– Në një rivalet tjetër nga Ukbe in Amir el-Xhuhenij, ai thotë se i Dërguari i Allahut i kishte thënë: “O Ukbe! A t’i mësoj dy sure, prej më të mirave që ndonjëherë kanë lexuar njerëzit?” Posi, o i Dërguar i Allahut – i kishte thënë Ukbeja, i cili rrëfen se Resulullahu s.a.v.s. ia kishte lexuar atij: (Kul eudhu bi rabbil felek…) dhe (Kul eudhu bi rabbi-n-nas…). Pastaj ishte thirrur ikameti për namaz, dhe i Dërguari a.s. i kishte lexuar këto dy sure. Pasi që përfundoi namazi, i Dërguari a.s. kaloi pranë meje dhe më tha: “Si t’u duk o Ukbe. Lexoji këto dy sure sa herë të biesh për të fjetur dhe sa herë që zgjohesh”[18]

– Transmetohet nga Ukbe in Amir el-Xhuhenij të ketë thënë: E përcolla të Dërguarin e Allahut, ndërkohë që ai deshi të hipte mbi një deve. Unë i vendosa duart e mia nën këmbët e tij dhe i thashë: O i Dërguar i Allahut! Më lexo diçka nga suret Hud dhe Jusuf ndërsa ai më tha: “Nuk do të lexosh diçka që ka peshë më të madhe tek Allahu se sa (Kul eudhu bi rabbil felek…) dhe (Kul eudhu bi rabbi-n-nas…)[19]

Shkaku i zbritjes së kësaj kaptine

Në lidhje me këtë sure dhe atë “En-Nas”, nëse janë mekase ose medinase, siç theksuam më parë, dijetarët janë ndarë në dy grupe: Disa prej tyre mendojnë se kjo kaptinë është mekase, kurse disa të tjerë se kjo është medinase.

Është fakt i pamohueshëm se që të dyja këto mendime kanë mbështetje në argumente dhe mund të konsiderohen si të sakta.

Fahru Rraziu në tefsirin e tij cek mendimet e disa dijetarëve që thonë se kjo sure është mekase, dhe si shkak të zbritjes së saj marrin një hadith në të cilin ceket se Xhibrili a.s. e ka paralajmëruar Muhamedin a.s. se një “ifrit” prej exhinëve është duke e përcjellë për t’i përgatitur një kurthë (intrigë), dhe si mbrojtje nga dëmi i tij, Allahu xh.sh. i zbriti në Mekë të Dërguarit të Tij dy “muavvedhetejnët”, me të cilët kërkohet mbrojtje nga Allahu prej dëmit të çdo krijese, qofshin exhinë, njerëz apo egërsira.

Fahru Rraziu sjell edhe një thënie që transmetohet nga Seid bin Musejjebi, i cili ka thënë se këto dy sure kanë zbritur në Mekë si mbrojtje nga mësyshi dhe zilia e kurejshëve ndaj Muhamedit a.s., të cilët nuk mund të pajtoheshin se ai një ditë të afërt do t’ua shkatërronte idhujt dhe pozitat e tyre privilegjuese.[20]

Mirëpo vetë Rraziu konsideron se kjo sure është medinase, dhe sjell si argument hadithin e gjatë që transmetohet nga Aishja r.a., ku ceket ngjarja e magjisë ndaj Muhamedit a.s.; hadithi gjendet pothuaj në të gjitha koleksionet bazë të hadithit.

Shumica prej atyre që mendojnë se kjo sure dhe ajo “En-Nas” janë mekase, nuk e përmendin fare ngjarjen e magjisë së çifutit Lebid ibn A’ësam ndaj Resulullahut s.a.v.s., madje shumë prej tyre edhe mohojnë kategorikisht një gjë të tillë. Prej dijetarëve bashkëkohorë, më të zëshmit në këtë drejtim janë Muhammed Abduhuja, Muhamed Reshid Ridaja e në një mënyrë edhe Sejid Kutbi, i cili ndër të tjera, në lidhje me këtë, thotë: “Janë cekur transmetime, disa prej tyre të vërteta (autentike), por jo edhe mutevatir (të përcjella nga shumë transmetues nga ashabët), se Lebid ibn A’ësam, një çifut nga Medina i kishte bërë magji dhe e kishte hipnotizuar Pejgamberin a.s. për disa ditë apo muaj… dhe se me zbritjen e këtyre dy sureve, i është larguar ajo magji e lidhur në nyja…mirëpo është e sigurt se këto rrëfime e kundërshtojnë idenë e të mbrojturit të Pejgamberit a.s. në fjalë dhe në vepra… Që këtu ne i heqim nga mendja të gjitha këto rrëfime, në bazë të asaj se Kur’ani është arbitri përfundimtar dhe se hadithet e transmetuara individuale (ahad) lidhur me këtë ngjarje, nuk kanë pasur mbështetje të duhur dhe nuk mund të merren për argumentim në çështje të besimit. Ajo që këto rrëfime i bën edhe më të paqëndrueshme, është fakti se që të dy suret – “El-Felek” dhe “En-Nas”, u shpallën (zbritën) në Mekë, që është mendim më i pranuar i dijetarëve, prandaj transmetimet e tilla në këtë rast humbin nga pesha dhe konsiderohen si të dobëta”.[21]

Lidhshmëria e kësaj kaptine me atë paraprake

Meqenëse Allahu xh.sh. në suren paraprake “El-Ihlas” sqaroi se Allahu është i pastër nga çdo gjë që nuk përkon me Madhërinë dhe cilësitë e Tij, dhe se vetëm Atij i drejtohet çdo krijesë për çdo nevojë a kërkesë, në këtë sure dhe në atë pasuese “En-Nas”, sqarohet, se duke u mbështetur në Allahun xh.sh., duhet të kërkojmë prej Tij që të na mbrojë prej dëmit të krijesave, prej dëmit të errësirës së natës së ngrysur, prej së keqes së magjistarëve e të ziliqarëve, prej dëmit të vesveseve dhe intrigave të shejtanit, dhe prej dëmit të tërë asaj që Allahu ka krijuar në përgjithësi, përfshirë këtu edhe dëmin e shkaktuar nga exhinët dhe nga njerëzit. Kjo është edhe arsyeja që tri suret e fundit në Kur’an të quhen “El-Muavvedhat”, ndërsa dy suret e fundit “El-Muavvedhetejn”.

Koment:

قُلْ أَعُوذُ بِرَبِّ الْفَلَق

1. Thuaj: I mbështetem (kërkoj mbrojtje prej) Zotit të agimit!

Kjo sure fillon me urdhrin hyjnor “Kul”-“Thuaj”, ashtu si në suren paraprake “El-Ihlas”, por tashti me një ton më të butë e më të mëshirshëm, sesa në “El-Ihlas”, që ishte urdhër i prerë.

Fjala “Thuaj” këtu shpreh formën e këshillës hyjnore të Krijuesit, i Cili e mëson të Dërguarin e Vet se kujt duhet t’i mbështetet për të kërkuar mbrojtje. E s’ka dyshim që më i merituari për të kërkuar mbrojtje e strehim është Vetë Allahu xh.sh., i cili është Krijues i botëve, Krijues i tërë asaj që e shohim dhe që nuk e shohim, Krijues i dritës dhe i errësirës, Krijues i çdo gjëje.

Fjala “Eudhu”, nga aspekti gjuhësor ka kuptimin: “kërkoj mbrojtje, strehim, mbështetje me qëllim të largimit të dëmit material si dhe të ligave e të këqijave të tjera të natyrës shpirtërore.

Fjala “felek” në aspektin etimologjik do të thotë: ndarje, çarje, por qëllimi i saj në kontekst të fjalisë do të thotë agim i mëngjesit, proces ky që simbolizon ndarjen e dritës nga errësira me fillimin e dritës së parë të agimit. Fjala “felek” mund të vijë edhe në kuptim të krijimit ose më saktësisht çdo gjë që shpërthen në jetë, si fjala vjen kur fara çahet dhe bima del mbi tokë ose uji kur shpërthen nga shkëmbinjtë, pastaj shiu kur bie e ndahet nga retë etj.

Në lidhje me këto kuptime do të sjellim ajetet kuranore si: “S’ka dyshim, Allahu është zbërthyes i farës (i kokrrës së saj) dhe i bërthamës (së pemës). Ai nxjerr të gjallin nga i vdekuri dhe Ai është nxjerrës i të vdekurit nga i gjalli. Ky është Allahu, e si shmangeni atëherë (nga besimi)? Ai është krijues i dritës së mëngjesit. Natën e bëri kohë pushimi, e Diellin dhe Hënën për llogaritje të kohës. Ky (rregull) është caktim i të plotfuqishmit, i të gjithëdijshmit.“ (El-En’am, 95-96).

Edhe Ibn Tejmije është i mendimit se kuptimi i fjalës “felek” ka një prej këtyre dy domethënieve: ose “Zot i agimit të mëngjesit” ,ose “Zot i tërë krijesave (d.t.th. i tërë asaj që është e krijuar)”, dhe hedh poshtë si të pabaza të gjitha mendimet e tjera, se fjala mund të jetë për ndonjë luginë ose shtëpi në Xhehenem, në të cilën do të ndëshkohen xhehnemlinjtë, sepse, sipas tij, këto transmetime nuk janë të vërteta dhe nuk janë të përcjella në mënyrë të drejtpërdrejtë nga i Dërguari i Allahut.[22]

Pastaj rreth fjalës “felek” se ajo simbolizon agimin e mëngjesit, kemi argument edhe hadithin e Aishes r.a. për fillimin e shpalljes se “…i Dërguari a.s. në fillim nuk shihte ndonjë ëndërr (ru’ja) e të mos i dilte e qartë sikur agu i mëngjesit (ke feleki-s-subhi)….” etj.

مِنْ شَرِّ مَا خَلَقَ

2. Prej dëmit të asaj që Ai krijoi.

Gjatë komentimit të këtij ajeti, dijetarët kanë dhënë mendime të shumta se ç’mund të përfshihet me fjalët ”Prej dëmit të asaj që Ai krijoi”.

Dijetari i mirënjohur Fahrudin Rraziu sjell tri mendime, kuptimet e të cilave i synon ajeti në fjalë. Sipas Rraziut, ajo që është synuar në “mbrojtjen prej dëmit të çdo krijese”, në radhë të parë aludohet tek dëmi nga Iblisi (shejtani i mallkuar). Dhe, meqenëse kjo sure flet edhe për faktin se duhet të mbrohemi prej dëmit të magjistarëve e ziliqarëve, është e arsyeshme që në fillim të kërkojmë mbrojtje nga Allahu prej dëmit të shejtanit, i cili ka një lidhje të drejtpërdrejtë me magjinë (sihrin). Është fakt se nuk ka krijesë më të dëmshme se shejtani, i cili gjithmonë rri në pritë për ta larguar çdo njeri nga rruga e drejtë. Këtë mendim të tij e mbështet në një komentim nga Ibn Abbasi i cili thotë se ajeti synon mbrojtjen prej dëmit të Iblisit.[23]

Mendimi i dytë është se duhet të kërkojmë mbrojtje tek Allahu prej dëmit të Xhehennemit dhe të ndëshkimeve që gjenden në të, kurse mendimi i tretë i Rraziut përputhet me mendimin edhe të dijetarëve të tjerë, mendim të cilit i bashkohem edhe unë, se duhet të kërkojmë mbrojtje tek Allahu prej dëmit të çdo krijese që Ai ka krijuar, qoftë prej njerëzve, exhinëve, shtazëve të egra e të rrezikshme të të gjitha llojeve, me një fjalë prej dëmit të të gjitha atyre krijesave që mund të na bëjnë dëm. Në këtë lloj përfshihen edhe të gjitha sëmundjet dhe dhimbjet e shkaktuara prej tyre, të cilat në të njëjtën kohë janë sprovim i besimit tonë.

وَمِنْ شَرِّ غَاسِقٍ إِذَا وَقَبَ

3. Dhe prej dëmit të natës kur ajo ngryset.

Fjala “gasik” do të thotë natë e errët, diçka që zbrazet apo shpërndahet me shpejtësi, e në këtë rast aludohet errësira e natës, e cila zbret shpejt në tokë dhe mbulon gjysmën e rruzullit tokësor, kurse fjala “vekab” do të thotë “ka hyrë (është shtrirë)”, dhe simbolizon shtrirjen e errësirës në tokë.[24]

Në kuptim të errësirës së natës fjala “gaseka” vjen edhe në ajetin kuranor: “Fale namazin kur zbret (nga zeniti) dielli, e deri në errësirën e natës…” (El-Isra’ë, 78).

Fjala “gasik” në një kuptim tjetër nënkupton edhe hënën në të sosur të saj, në fund të muajit, sepse në një transmetim të përcjellë nga Aishja r.a. thuhet që i Dërguari a.s. e kishte porositur atë me fjalët: “Kërko mbrojtje tek Allahu prej kësaj (hënës në të sosur), sepse kjo është “gasiku”- errësira kur ngryset”.

Nata ose errësira nga vetë natyra e tyre janë trishtuese dhe të frikshme. Ndoshta sepse nën petkun e errët të natës mund të fshihen shumë dëme e të këqija të njerëzve kriminelë, exhinëve apo edhe të shtazëve gjakpirëse, të cilat presin prenë e tyre.

Nata është interval kohor kur njeriu duhet ta marrë pjesën e merituar të qetësimit dhe pushimit, por jo të gjithë njerëzit flenë e pushojnë. Ka prej tyre që presin errësirën e natës për të kryer veprat më të ndyra, për të vrarë a plaçkitur, që pastaj t’i fshehin më lehtë gjurmët e krimit të tyre.

Pastaj nata është një hapësirë kohore, kur edhe exhinët e shtrijnë dëmin dhe ndikimin e tyre, kështu që jemi të obliguar të mbështetemi për mbrojtje nga çdo frikë tek Ai që krijoi natën dhe ditën, Ai që krijoi tërë ekzistencën dhe e mbikëqyr rrjedhën e saj.

وَمِنْ شَرِّ النَّفَّاثَاتِ فِي الْعُقَدِ

4. Dhe prej dëmit të atyre që fryjnë (fjalë të magjisë) në nyja (të lidhura).

Ky ajet kuranor flet për një grup të shëmtuar njerëzish që merren me magji, për t’u sjellë dëm të tjerëve. Me theksim të veçantë flitet për gratë që merren me magji, duke lidhur penj në nyja e duke fryrë në ta, që personit të caktuar t’i shkaktojnë dëm, por në përgjithësi mund të përfshihen edhe falltarët e magjistarët e ndryshëm edhe meshkuj, të cilët merren me punë të tilla të liga.

Marrja me magji, sipas parimeve islame, është haram, gjë e ndaluar rreptësisht, sepse nëpërmjet veprimeve magjike, shkaktohen çrregullime të ndryshme psiko-fizike tek personat, ndaj të cilëve drejtohet magjia. Madje me këso veprimesh të ndyra mund të shkaktohen edhe çrregullimi i harmonisë bashkëshortore, ndarjet, grindjet familjare etj. Mu për këtë arsye, edhe i Dërguari a.s. magjinë e ka vendosur të dytën me radhë prej atyre shtatë gjërave që janë shkatërrimtare për njeriun dhe imanin e tij, kur thotë: “Largohuni prej shtatë gjërave shkatërruese. Ashabët i thanë: Cilat janë ato, o i Dërguari i Allahut? E ai tha: “Shirku (t’i bësh shok Allahut në krijim e sundim), magjia (sihri), mbytja e dikujt që e ka ndaluar Zoti, përveçse me arsye, marrja e kamatës, marrja (grabitja) e pasurisë së jetimit, ikja nga fushëbeteja dhe akuzimi i grave të ndershme e besimtare (për amoralitet)”

Në lidhje me sihrin dhe realitetin e tij, dijetarët janë ndarë më dysh. Përderisa të gjithë dijetarët që përfaqësojnë Ehli-Synetin, janë unikë se sihri si realitet ekziston, meqenëse në Kur’an është përmendur në më se 60 vende, dijetarët e shkollës së mu’ëteziles (racionalistët) janë kategorikë se sihri nuk është një realitet, por vetëm një mashtrim optik. Këtë konstatim të mu’ëteziles e përkrahin edhe shumica e dijetarëve bashkëkohorë me në krye Muhammed Abduhunë, Reshid Ridanë, Sejjid Kutbin etj.

Sidoqoftë Ehli-Syneti, kanë mendim tjetër rreth magjisë, dhe thonë se ajo është një realitet, në të cilin bashkëveprojnë forcat e errëta djallëzore dhe ato njerëzore dhe për të ka dhënë shenjë edhe Allahu xh. sh. në Kur’an në kaptinën “El-Bekare” tek tregimi mbi dy engjëjt e dërguar në Babiloni si një “fitne-sprovë”, të cilët njerëzve ua mësonin disa veprime magjike, me anë të të cilave ata kishin mundësi të ndanin burrin nga gruaja, por me një porosi të qartë hyjnore: “Mos bëj kufër, sepse ne jemi vetëm sprovë”. (El-Bekare, 102).

Gjatë komentimit të këtij ajeti: “Dhe prej dëmit të atyre që fryjnë (fjalë të magjisë) në nyja (të lidhura)”,është e udhës të flasim pak më gjerësisht rreth sihrit ndaj Resulullahut s.a.v.s., duke shfrytëzuar edhe hadithin ku bëhet fjalë se si një çifut i Medinës (Lebid bin A’ësam) i kishte bërë magji të Dërguarit të Allahut, dhe kjo ngjarje konsiderohet edhe si shkak i zbritjes së kësaj sureje dhe asaj “En-Nas”.

Transmetohet nga Aishja r.a. të ketë thënë: “Me një rast i bëri magji Pejgamberit a.s. një njeri nga fisi beni-Zurejk, i quajtur Lebid ibn A’ësam, saqë Pejgamberit a.s. i dukej se kishte bërë diçka, ndërsa ai në realitet nuk kishte bërë asgjë. Derisa një ditë apo një natë, ai ishte tek unë, iu lut Zotit gjatë e gjatë dhe pastaj m’u drejtua e më tha: “Oj Aishe, po e ndiej se Allahu më dha përgjigje për atë që kam kërkuar. Më erdhën dy njerëz (engjëj), njëri më është ulur te koka, kurse tjetri te këmbët. Njëri prej tyre tha: Prej çfarë lëngon ky njeri?

– I është bërë magji, – tha tjetri.

– E kush i ka bërë magji ?, – tha i pari.

– Lebid ibn A’ësam, – tha tjetri.

– Në çka ? –  pyeti i pari.

– Në krehër, në furkë dhe në kupë të palmës mashkullore – iu përgjigj tjetri.

– E ku janë ato gjësende – e pyeti i pari.

– Në pusin Dhervan- iu përgjigj tjetri.”

Dhe Pejgamberi a.s., me disa shokë të tij, shkuan e i nxorën ato gjësende prej aty. Pastaj i Dërguari i Allahut i kishte thënë Aishes: “Oj Aishe, pasha Allahun, uji i atij pusi sikur kishte marrë ngjyrën e kanasë, kurse palmat e tij u përngjanin kokave të shejtanëve”.

– A nuk i dogje ato, o i Dërguar i Allahut? – e pyeta unë, thotë Aishja.

– “Jo”, tha ai. “Sa më përket mua, Allahu më shëroi, por kam frikë se mos ajo do të ndikojë keq tek njerëzit”, prandaj urdhërova që ai pus të mbulohej së bashku me ato gjësende…”[25]

Në një transmetim tjetër transmetohet se në pus kishte qenë një pe i gjatë i lidhur në 11 nyja dhe me zbritjen e dy “muavvedhetejnëve” që përmbajnë 11 ajete, pas leximit të secilit ajet nga ana e Xhibrilit, zgjidhej nga një nyjë e sihrit, derisa u zgjidhën të gjitha nyjet dhe i Dërguari i Allahut e ndjeu veten të lehtësuar, sikur të ishte shkarkuar nga një barrë e rëndë. Pas kësaj, Xhibrili ia lexoi atij këtë dua: “Me emër të Allahut, kërkoj mbrojtje për ty nga çdo gjë që mund të të bëjë dëm, Allahu të shëroftë”.[26]

Hadithi argumenton qartë se të Dërguarit a.s. i është bërë magji, dhe se kjo magji i ka shkaktuar atij herë pas herë disa shqetësime fizike e psikike në formë të dhembjes së kokës.

Ky hadith është sahih (autentik), dhe është transmetuar nga Buhariu e Muslimi me isnade të sakta e besnike; është një hadith që në mesin e dijetarëve gjatë kohëve, ka ngjallur polemika të ashpra nëse i është bërë magji Resulullahut ose jo ?!

Dijetarë bashkëkohorë, si Abduhu, Ridaja, Sejjid Kutbi etj, mendojnë se ky hadith nuk është fare i vërtetë dhe mohojnë kategorikisht mundësinë që ndonjë lloj sihri-magjie të ndikonte në të Dërguarin e Allahut, aq më parë kur në Kur’an ka mjaft ajete të qarta në të cilat dëftohet se Muhamedi a.s. ishte vazhdimisht nën përkujdesjen e Allahut xh.sh. dhe se Ai i kishte thënë në Kur’an: “Allahu të garanton mbrojtjen prej njerëzve (prej armiqve).” (El-Maide 67).

Këta dijetarë sjellin shumë shembuj se një gjë e tillë ishte e pamundur të ndodhte, sepse, po ta pranonim këtë si të vërtetë, atëherë do të pranonim fjalët e idhujtarëve se Muhamedi a.s. vërtet ishte një njeri i magjepsur e jo pejgamber. Këtë e mbështesin në ajetin kuranor: “…dhe kur ata zullumqarë thonë: Ju vetëm jeni duke e ndjekur një njeri që e ka zënë magjia!” (El-Isra’ë, 47).

Përkundër të gjitha këtyre mendimeve, ne anojmë nga ai mendim se Pejgamberit a.s. i është bërë magji, por ajo magji nuk ka ndikuar në aftësinë e të pranuarit të Shpalljes, dhe mendojmë se kjo aspak nuk e cenon autoritetin e tij si të mbrojtur nga këto ndikime. Kjo magji siç theksuam më lartë kishte ndikuar tek ai herë pas herë, vetëm në aspektin fizik, sepse megjithatë Muhamedi a.s. edhe pse ishte Pejgamber i zgjedhur, ai ishte njeri prej mishi sikur ne, dhe kjo nënkupton se gjëra të tilla mund të ndikojnë në aspektin fizik edhe tek ai. (Megjithatë Allahu e di më së miri të vërtetën).

وَمِنْ شَرِّ حَاسِدٍ إِذَا حَسَدَ

5. Edhe prej dëmit të smirëkeqit kur sipas smirës vepron.”

Zilia a smira është një prej të këqijave më të mëdha, nga e cila po ashtu duhet të kërkojmë mbrojtje tek Allahu.

Fjala “hased”–“zili (smirë)” në gjuhën arabe nënkupton: “pasionin (dëshirën) për zhdukjen e mirësisë nga tjetri”.

S’ka dyshim që magjia dhe zilia kanë një lidhmëri të ngushtë në mes tyre dhe për këtë arsye Allahu xh.sh. i ka përmendur njërën pas tjetrës. E si të mos jetë kështu kur zilia qëllimkeqe, është mëkati i parë që është bërë në qiell, atëherë kur Iblisi xhelozoi ndaj Ademit a.s., duke bërë mendjemadhësi dhe mëkati i parë që është bërë në tokë, atëherë kur Kabili xhelozoi të vëllanë e tij, Habilin. Si rezultat i kësaj smire në rastin e parë ishte mallkimi i Iblisit nga ana e Allahut xh.sh., ndërsa në rastin e dytë ishte mbytja e të vëllait nga ana e Kabilit.

Mirëpo këtu pashmangshëm shtrohet një pyetje: A thua si mund të ndikojë smira-xhelozia për të keq? Përgjigjja është se në zemrën e njeriut ziliqar ekziston një burim i energjisë negative, e cila reflekton urrejtjen e madhe ndaj dikujt, kështu që ajo energji negative, kur zbrazet, e dëmton tjetrin. Natyrisht dëmi i saj mund ta prekë çdonjërin, dhe mu për këtë arsye jemi të obliguar të kërkojmë mbrojtje tek Allahu nga zilia dhe smira.

Kur’ani famëlartë në disa ajete na ka bërë me dije se ndaj muslimanëve dhe Islamit gjithmonë ka pasur e do të ketë zili dhe se hebrenjtë e të krishterët janë të parët që shfaqën haptazi zilinë e tyre ndaj Islamit dhe muslimanëve. Ja se ç’thotë Kur’ani për ta: “Shumë ithtarë të librit (jehudë e të krishterë), edhe pasi u është bërë e qartë e vërteta, nga vetë zilia e tyre personale dëshiruan që pas besimit tuaj t’ju kthejnë në jobesimtarë, pra ju lini ata dhe largohuni prej tyre derisa A-llahu ta sjellë urdhrin e Vet. Allahu ka mundësi për çdo send.” (El-Bekare, 109).

Zili shprehën edhe idhujtarët kur xhelozuan Resulullahun s.a.v.s. për shpalljen që po i vinte : “A u kanë zili atyre njerëzve për atë që Allahu u dha nga mirësitë e Tij?” (En-Nisa’ë, 54).

Për zilinë si një cilësi e shëmtuar, ka folur edhe Resulullahu s.a.v.s., i cili ndër të tjera ka thënë: “Tre vetave nuk u pranohet duaja: Atij që ha ushqimin haram, atij që përgojon të tjerët (i përqesh) dhe atij që në zemrën e tij ka zili (haset) ndaj muslimanëve.” [27]

Ndërsa në një hadith tjetër ka thënë: “Ruhuni nga zilia (të mos ju kaplojë ) sepse zilia (smira) i gllabëron veprat e mira ashtu siç i djeg zjarri drutë.”

Ibn Kajjim El-Xhevzijje, përmend dhjetë gjëra të cilat myslimani duhet t’i praktikojë e t’i ketë parasysh gjatë jetës së tij, për t’u mbrojtur nga hasedi-zilia:

1. Kërkimi i mbrojtjes së Allahut kundër shejtani të mallkuar.

2. Devotshmëria

3. Durimi

4. Mbështetja në Allahun – tevekkuli.

5. Preokupimi i zemrës me Allahun

6. Dashuria ndaj Allahut

7. Pendimi

8. Sadakaja

9. Ihsani-Mirësia

10. Njëshmëria[28]

Pa dyshim që këto gjëra apo shkaqe, shpijnë në lumturinë e përhershme, sepse e mbrojnë zemrat nga këto cytje djallëzore, meqë zemra që i mbështetet vetëm Krijuesit duke kërkuar mbrojtjen e Tij, është një zemër e dëlirë nga çdo gjë negative, qoftë kjo edhe smira apo xhelozia. Mbështetja në Allahun është ngrohtësia dhe siguria të cilën besimtari e gjen gjithmonë sa herë që përballet me ndonjë padrejtësi apo diçka që i shkakton atij dhimbje e pikëllim. Allahu xh.sh. thotë: “Kush i mbështetet Allahut, Ai i mjafton atij,” – (Et-Talak, 3)

Dashuria e sinqertë ndaj Krijuesit fuqiplotë, e mbush tërë qenien tonë me dëlirësi shpirtërore. Kjo dashuri nuk lë vend në zemër për ndonjë xhelozi, por njëkohësisht është mburojë e xhelozisë smirëkeqe e shkaktuar nga të tjerët. Madje ky afrim dhe mbështetje në Allahun, me rrezatime të dashurisë, ia mbyll dyert e kurtheve dhe intrigave edhe vetë shejtanit të mallkuar, i cili kurrë nuk mund të mbizotërojë mbi këto zemra fisnike që janë të mbushura nga kjo dashuri e dëlirë ndaj Allahut fuqiplotë. Këtë pafuqi të shejtanit e ka pasqyruar edhe vetë i Plotfuqishmi kur thotë: “Vërtet, ai (shejtani) nuk ka kurrfarë fuqie kundër atyre që besuan dhe i janë mbështetur Zotit të tyre.” – (En-Nahl, 88)

Në anën tjetër, ekziston një zili (lakmi) e lejuar, me të cilën i lutemi Allahut xh.sh. që edhe ne të na e mundësojë arritjen e mirësisë, ashtu siç i ka dhënë të mira e begati ndonjë vëllai tonë musliman. Kjo lakmi–zili e lejuar, në gjuhën arabe quhet “gibtatun”. Në lidhje me këtë i Dërguari i Allahut s.a.v.s. ka thënë: “Nuk bën të ketë zili (muslimani ndaj muslimanit) përveçse në dy raste: zili (lakmi) ndaj një njeriu të cilit Allahu i ka dhënë pasuri dhe ia ka mundësuar që atë pasuri ta shpenzojë në rrugë të Tij e për mirësi, dhe zili (qëllimmirë) ndaj një njeriu, të cilit Allahu i ka dhënë urtësi (dije), me të cilën dije ai punon dhe gjykon ndërmjet njerëzve.”[29]

Pra, vetëm në këto dy raste lejohet zilia-lakmia qëllimmirë, sepse muslimani xhelozon me qëllim të mirë, që Allahu edhe atij t’ia mundësojë pasurinë dhe dijen, kurse hipokriti (munafiku) xhelozon me smirë, që Allahu t’i largojë mirësinë tjetrit.

Porosia e kësaj sureje:

Kjo kaptinë përmban në vete disa porosi të mëdha hyjnore, ndër to:

– Të kërkuarit mbrojtje dhe ndihmë vetëm prej Allahut xh.sh. nga dëmi i çdo gjëje, përfshirë këtu njerëzit, exhinët, egërsirat, errësirën e natës, mbrojtjen nga dëmi i magjistarëve dhe të atyre që kanë zili të keqe.

– Meqenëse zilia ishte mëkati i parë në qiell dhe i pari në tokë, dhe meqenëse idhujtarët xhelozuan të Dërguarin e Allahut për zbritjen e Shpalljes, si dhe hebrenjtë e të krishterët xhelozuan muslimanët dhe Islamin, kjo kaptinë dhe ajo “En-Nas” erdhën të radhitura në fund të Kur’anit, për të na bërë me dije se xhelozi të tilla ndaj nesh do të ketë deri në Ditën e Kiametit, prandaj duhet të jemi të kujdesshëm dhe të kërkojmë mbrojtje prej smirës dhe xhelozisë së armiqve.

– Nëse na godet ndonjë fatkeqësi a diçka e ngjashme, duhet të mbështetemi tek Allahu me durim e përkushtim, dhe vetëm prej Tij të kërkojmë largimin e asaj të keqeje, e kurrsesi të mos kërkojmë një gjë të tillë nga magjistarët apo falltarët.

Përfundim:

Nga praktika e të Dërguarit të Allahut, kemi shumë thënie e lutje me të cilat mund të kërkojmë nga Allahu të na mbrojë prej dëmeve dhe të këqijave, e këtu do t’i përmendim vetëm disa prej tyre. Ka thënë i Dërguari i Allahut:

– “Kërkoj mbrojtje me fjalët më të përsosura të Allahut nga hidhërimi i Tij, nga dëmi i robërve të Tij, nga vesveset e shejtanëve dhe nga prania e tyre.”[30]

– “O Zoti im, Njohës i së fshehtës dhe i së dukshmes, Krijues i qiejve dhe i Tokës, Zot i çdo sendi dhe Mbizotërues i saj. Dëshmoj se nuk ka të adhuruar tjetër përveç Teje. Kërkoj mbrojtjen Tënde nga e keqja e vetes sime, nga e keqja e shejtanit dhe nga shirku i tij, kërkoj të më mbrosh që vetvetes e as ndonjë muslimani të mos i bëj keq.”[31]

– “O Zoti im, kërkoj mbrojtjen Tënde nga brengat dhe dëshpërimi, nga paaftësia dhe dembelia, nga koprracia e frika si dhe nga zhytja në borxhe e mundjet e njerëzve.”[32]

– I Dërguari a.s. për nipat e tij Hasanin dhe Husejnin, bënte këtë lutje: “Lus Allahun me fjalët e Tij të plota që t’ju mbrojë nga çdo shejtan, nga çdo intrigë (e keqe) e tij dhe prej çdo syri të keq”.[33]

– Transmeton Buhariu dhe autorët e të gjithë suneneve nga Aishja r.a. të ketë thënë: “Çdoherë që i Dërguari a.s. binte në gjumë, u frynte shuplakave të tij dhe lexonte: (Kul huvallahu ehad…), (Kul eudhu bi rabbil felek) dhe (Kul eudhu bi rabbi-n-nas), pastaj me shuplaka prekte (përshkonte) trupin a tij aq sa arrinte, duke filluar prej kokës dhe fytyrës së tij. Këtë veprim e përsëriste tri herë radhazi.”[34]

– Po ashtu nga praktika e të Dërguarit a.s. është që, para se të biem në gjumë, të këndojmë suret “El-Ihlas, El-Felek, En-Nas, dhe ajetul kursinë (tespih dovën-ajeti 255 i kaptinës El-Bekare)”, në mënyrë që të jemi të mbrojtur edhe në gjumë nga shqetësimet që mund të na i shkaktojnë djajtë dhe exhinët nëpërmjet ëndrrave të këqija.